نگاشت آینده تمدنی؛ اضلاع تمدن نوین اسلامی و راه پایدارسازی و پابرجایی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)

چکیده

تمدن هر ملت و امتی، بیش و پیش از هرچیز در فرهنگ مردمان و پیروانش ریشه دارد. تمدن اصیل اسلامی نیز تمدنی انسان‌محور و البته با رویکرد دینی و معنوی است؛ و عامل انسانی، یعنی آحاد مؤمنان به شریعت اسلام و مبانی آن، در مقایسه با عوامل مادی و طبیعی، مهم‌ترین نقش را در پیدایی، بقا و ارتقای این تمدن دارد. پس شناختِ مهم ترین ویژگی‌های شخصیتی شهروندان مدینه فاضله اسلامی، که قرآن و حدیث برای ایشان تعریف می‌کنند، به‌گونه‌ای ما را با اضلاع و ساختار جامعه و تمدن اسلامی و تفاوت‌های ماهوی آن با تمدن انسان‌محور سکولار و متکی بر سازه‌های اندیشه لیبرالیسم غرب نیز آشنا خواهد ساخت. ارزش‌های چهارگانه بینش (جهان‌بینی و باورهای الهی)، دانش (فرزانگی)، کنش (فرهنگ جهاد و تلاش) و منش (پایبندی به اخلاقیات و ارزش‌ها) اصلی‌ترین شاخصه‌های فرهنگی مسلمانان متمدن، و درنتیجه مهم‌ترین اضلاع تمدن اسلامی به‌شمار می‌رود. ارزش‌هایی که زمانی بودنشان مدینه­النبی، جامعه علوی و پنج قرن اقتدار سیاسی و علمی را به مسلمین ارزانی داشت؛ و زمانی نیز فقدان یا تضعیفشان آن شکوه و اقتدار را به ورطه اضمحلال و نابودی کشاند؛ اما اکنون احیا و تقویتشان در نهاد آحاد شهروندان جهان اسلام، پایداری، استواری و ارتقای تمدن نوین اسلامی را به‌ارمغان خواهد آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mapping the Future of Civilization; New Islamic Civilization Dimensions and the Road Map for its Implementation, and Stabilization

نویسنده [English]

  • davod memari
استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)
چکیده [English]

Thecivilization of each nation is rooted, first and foremost, in the culture of its people and followers. The original Islamic civilization is a human-oriented civilization based on religion and spirituality. Compared to material and natural factors, the human factor (i.e. the believers in Islam and its principles) have the most important role in the emergence, survival, and promotion of this civilization. Therefore, identifying the most important characteristics of the citizens of the Islamic utopia, as described by Quran and Hadith, can help us understand dimensions and the structure of the Islamic civilization and society and its principal differences from the secular, human-oriented, and liberalist western civilization. The four values of vision (worldview and divine beliefs), knowledge (wisdom), practice (strive and effort), and attitude (adherence to values and ethics) are the chief cultural characteristics of civilized Muslims, and consequently, the primary principles of the Islamic civilization. The strength of these values once bestowed the Madina-al-Nabi, Alavi community, and five centuries of political and social sovereignty to Muslims while their weakness led to the downfall of the said glory and power. However, their revival and enhancement in every citizen of the Islamic world is about to bring stability, strength, and exaltation to the new Islamic civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • Islamic Civilization
  • New Islamic Civilization
  • Islamic World
 
قرآن کریم.آلستون، پیتر. (1379). دین و چشم‌اندازهای نو. ترجمه، محسن توکلی. قم. دفتر تبلیغات اسلامی.اصغری، محمد. (1388). عدالت به‌مثابه قاعده. تهران. انتشارات اطلاعات.بحرانی، یوسف.(1368). الحدائق الناضره. قم. انتشارات جامعه مدرسین.برزگر کلیشمی، ولی‌الله. (1372).جامعه از دیدگاه نهج‌البلاغه. تهران. دفتر تبلیغات اسلامی.پاینده، ابوالقاسم. (1360). نهج الفصاحه. تهران. امیرکبیر.جعفری، محمدتقی. (1386). ترجمه و تفیسر نهج‌البلاغه. تهران. دفتر نشر فرهنگ اسلامی.حسینی خامنه‌ای، سیدعلی. (1392). دانشگاه تمدن‌ساز اسلامی ایرانی. گردآورنده: فائزه معینی. تهران. دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی.حسینی خامنه‌ای، سیدعلی. (1384). منشور دولت اسلامی. گردآورنده: میثم موسوی‌پور. قم. دفتر نشر همای قدیر.
10.موسوی خمینی، روح‌الله. (1385). صحیفه امام. تهران. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
11.دارمی، مسلم. (1408ق). السنن. بیروت. دارالفکر.
12.دسلر، گری. (1384). مبانی مدیریت. ترجمه، داود مدنی. تهران. امیرکبیر.
13.دشتی، محمد. (1379). ترجمه نهج‌البلاغه. قم. انتشارات امیرالمؤمنین.
14.دلشاد تهرانی، مصطفی. (1380).عارض خورشید. تهران. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
15.سهروردی، یحیی‌بن‌حبش. (1372). مجموعه مصنفات. تصحیح سیدحسین نصر. تهران. مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
16.شریعتی، علی. (1372). تاریخ تمدن. تهران. مؤسسه تنظیم و نشر آثار.
17.طباطبایی، محمدحسین. (1405ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت. مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
18.طوسی، محمدبن‌حسن.(1407ق). الامالی. بیروت. دارالکتاب العربی.
19.قطب، سید. (1379). عدالت اجتماعی در اسلام. ترجمه، محمدعلی گرامی. تهران. کلبه شروق.
20.قمی، شیخ‌عباس. (1416ق). سفینه البحار و مدینه الآثار. تهران. دارالاسوه.
21.کاشفی، مجمدرضا. (1387). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. قم. جامعه المصطفی.
22.کلینی، محمدبن‌یعقوب. (1414ق). الکافی. تهران. دارالکتب الاسلامیه.
23.کونتز، هرولد. (1392). اصول مدیریت. ترجمه محمدعلی طوسی. تهران. آفاق.
24.عمیدزنجانی، عباسعلی. (1376). پیوند اسلام و مذهب. تهران. نشر فرهنگ اسلامی.
25.مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار. بیروت. مؤسسه الوفاء.
26.مطهری، مرتضی. (1354). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران. انتشارات صدرا.
27.مطهری، مرتضی. (1367). ده گفتار. تهران. انتشارات صدرا .
28.مطهری، مرتضی. (1374). نظام حقوق زن در اسلام. تهران. انتشارات صدرا.
29.مطهری، مرتضی. (1375). تکامل اجتماعی انسان. تهران. انتشارات صدرا.
30.مطهری، مرتضی. (1380). مجموعه آثار. تهران. انتشارات صدرا .
31.مطهری، مرتضی. (1384). اسلام و نیازهای زمان. تهران. انتشارات صدرا.
32.مطهری، مرتضی. (1385). عدل الهی. تهران. انتشارات صدرا.
33.مطهری، مرتضی. (1386). نظری به نظام اقتصادی اسلام. تهران. انتشارات صدرا.
34.مکارم شیرازی، ناصر. (1378). تفسیر نمونه. تهران. دارالکتب الاسلامیه.
35.نوری طبرسی، حسین. (1366). مستدرک الوسائل. قم. مؤسسه آل‌البیت.
36.نیک‌بین، نصرالله. (بی‌تا). اسلام از دیدگاه دانشمندان غرب. درود. نشر دفتر مذهبی.