طراحی مدل آینده‌نگاری راهبردی برای توسعه مناطق آزاد در افق 1414 (مورد مطالعه: منطقه آزاد چابهار)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری آینده پژوهی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) قزوین، ایران

2 دانشیار گروه آینده پژوهی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره).قزوین ، ایران

3 دانشیار گروه آینده پژوهی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین ، ایران

4 استادیار دانشکده مدیریت، علم و فناوری، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران، ایران

چکیده

هدف:چابهار به عنوان یکی از مهم‌ترین بندرهای اقیانوسی، توجه بسیاری از کشورها را در زمینه تجارت و کاهش هزینه برای صدور کالاها و خدمات خود به کشورهای غربی از لحاظ کم بودن هزینه، مسافت و... به خود جلب کرده است. هدف اصلی در این مقالهاین است که نشان دهد آینده‌نگاری راهبردی چگونه می‌تواند به کمک توسعه منطقه آزاد چابهار بیاید؟
روش: این پژوهش که از نوع ترکیبی کمّی و کیفی است، در مرحله اول با استفاده از  منابع کتابخانه‌ای و نظرات خبرگان به جمع‌آوری اطلاعات پرداخته، و سپس از روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری برای ترسیم مدل استفاده کرده است. همچنین از نقطه‌نظرات خبرگان درخصوص مدل و سنجش اعتبار آن نیز بهره‌مند شده است. 
یافته‌ها: نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد مدل مطلوب برای آینده‌نگاری مناطق آزاد ـ و در این پژوهش منطقه آزاد چابهار ـ از عوامل متعددی تشکیل شده است که با توجه به جغرافیای خاص این منطقه،‌ توجه به مسائل ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک آن از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. همچنین استفاده از روش‌های آینده‌پژوهی، پویش محیطی و نیز روش تحلیل لایه‏ای علت‌ها با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیای جمعیتی این منطقه برای شناخت بهتر محیط از اهمیت بسزایی در فرایند آینده‌نگاری برخوردار است.
نتیجه‌گیری:طبق بررسی‌های انجام شده در مطالعه ادبیات، تاکنون مطالعه جامعی درخصوص آینده‌نگاری مناطق آزاد صورت نگرفته است، بنابراین مدل ارائه‌شده به‌عنوان نخستین مدل ارائه‌شده برای آینده‌نگاری مناطق آزاد، توانایی پاسخگویی به این بعد مهم از توسعه این مناطق را دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Designing a Strategic Foresight Model for the Development of Iran’s Free Trade Zones in 1414 Hijri (Case Study: Chabahar Free Zone)

نویسندگان [English]

  • mohsen gerami tayebi 1
  • Rohullah Bayat 2
  • Farhad Darvishi Setalani 3
  • Amirnaser Akhavan 4
1 PhD Student, Future Studies, Imam Khomeini International University (IKIU)
2 future studies departmant, faculty of social sciences, Imam Khomeini International University (IKIU).
3 future studies departmant, faculty of social sciences, Imam Khomeini International University (IKIU)
4 Amirkabir University of TechnologyManagement, Science and Technology department, amrikabir university, Tehran, Iran
چکیده [English]

Purpose: As one of the most critical oceanic ports, Chabahar has attracted the attention of many countries in terms of trade and cost reduction for exporting their goods and services to Western countries in terms of low cost, distance and so on. Therefore, the primary purpose of this article is to show how strategic foresight can contribute to the development of the Chabahar Free Zone.
Methods: This is a qualitative and quantitative combination study. Firstly, using library resources and expert opinions for data collection, and finally, the interpretive structural modeling method is used to draw the model. Expert views on the model and its validity are also used.
Findings: The results show that the favorable model for the future of free zones and in this case Chabahar is composed of factors that pay special attention to geopolitical and geo-economic issues due to the specific geography of this region. The use of futures studies methods, especially environmental scanning, as well as the casual-layered analysis (CLA), depending on the climatic and geographic conditions of this region, is essential.
 Conclusion: According to the literature review, no comprehensive study has been done so far on the foresight of free zones, so the proposed model as the first model for free zones foresight can respond to this vital aspect of these areas development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Free Zones
  • Chabahar
  • Foresight
  • Interpretive Structural Modeling

مراجع

  1. اسفندیاری، علی‌اصغر و همکاران (1387). «ارزیابی عملکرد مناطق آزاد تجاری ایران و تأثیر آن در توسعه اقتصادی این مناطق». مجله پژوهشنامه اقتصادی. شماره 28.
  2. امیری، علی(1396). تأثیر توسعه بندر چابهار بر روابط خارجی ایران با پاکستان و افغانستان. پایان‏نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند.
  3. آتش‏سوز، علی و همکاران (1395). «مدل‌سازی تفسیری-ساختاری ریسک‏های زنجیره تامین صنعت پتروشیمی». فصلنامه مطالعات مدیریت صنعتی. سال چهارم شماره 41.
  4. آذر، عادل. بیات، کریم (1387). «طراحی مدل فرایندی کسب‏وکار با رویکرد مدل‌سازی ساختاری تفسیری». نشریه مدیریت فناوری اطلاعات. دوره1. شماره 1.
  5. آذر، عادل و همکاران (1395). تحقیق در عملیات نرم رویکردهای ساختاردهی مسئله. تهران: انتشارات سازمان مدیریت صنعتی.
  6. بابایی میبدی، حمید(1395). طراحی مدل آینده‌نگاری توسعه‌ای منطقه‌ای با رویکرد برنامه‌ریزی سناریومبنا و سیستم داینامیکدر استان یزد. رساله دکتری. دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس.
  7. بهمنی، علیرضا (1391). بررسی تأثیر مناطق آزاد بر اقتصاد جهانی (مطالعه موردی مناطق آزاد ایران). پایان‏نامه کارشناسی ارشد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه گیلان.
  8. التجائی، ابراهیم (1388). «مناطق آزاد تجاری و صنعتی: ابزار راهبرد توسعه صادرات در مقایسه با سه کشور دیگر آسیایی». پژوهشنامه اقتصادی. شماره 33.
  9. دلارام، فرحناز (1396). تأثیرات ژئواکونومیکی توسعه بندر چابهار در مقیاس محلی، ملی و فراملی (با تأکید بر روابط ایران و هند). پایان‏نامه کارشناسی ارشد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند.
  10. رحمانی، اسماعیل (1393). تحلیل اثرات منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار بر توسعه کالبدی، اقتصادی و اجتماعی شهر چابهار. پایان‏نامه کارشناسی ارشد. دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی دانشگاه سیستان و بلوچستان.
  11. رهنورد، فرج‌الله (۱۳۸۹). «عوامل مؤثر بر عملکرد مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی ایران». فصلنامه علمی - پژوهشی فرایند مدیریت و توسعه. دوره ۲۳. شماره۲.
  12. زیاری، کرمت اله و همکاران (۱۳۸۹). «نقش منطقه آزاد چابهار در توسعه منطقه‌ای استان سیستان و بلوچستان».چهارمین کنگره بین‏المللی جغرافی‌دانان جهان اسلام. زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
  13. سعادتی جعفرآبادی، حسن (1396). تبیین نقش ژئوپلیتیک خلیج چابهار در تحولات اقیانوس هند با تاکید بر رقابت‌های چین و هند. رساله دکتری. دانشکده جغرافیا دانشگاه خوارزمی.
  14. شهنوازی، ارمان (1393). مطالعه تطبیقی بندر آزاد چابهار با بندر گوادر پاکستان از لحاظ عملکرد اقتصادی و سیاسی. پایان‏نامه کارشناسی ارشد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی. مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج).
  15. فولادی، میثم (1394). بررسی مقایسه لجستیکی بندر چابهار ایران و بندر گوادر پاکستان. پایان‏نامه کارشناسی ارشد. دانشکده مهندسی دریا دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار.
  16. کامران، حسن (1381). «علل توسعه نیافتگی مناطق آزاد ایران». مجله تحقیقات جغرافیایی. دانشگاه تهران. شماره 65 و 66.
  17. محرابی، علیرضا. امیری، هاشم (1392).«نقش عوامل سیاسی ـ امنیتی در توسعه نیافتگی چابهار». فصلنامه ژئوپلیتیک. تهران. سال نهم. شماره 31.
  18. مداح، محمد (1393). «اهمیت راهبردی کریدور شمال و جنوب». بازیابی از
  19. https://bit.ly/2wM9wxz
  20. منطقه آزاد چابهار (1396). معرفی کامل منطقه چابهار. انتشارات منطقه آزاد چابهار.
  21. موسوی، سیدرضا (1389). بررسی نقش منطقه آزاد تجاری چابهار در کریدور شمال – جنوب. پایان‏نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی. مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج).

 

References

  1. Aggarwalm Aradhna. (2010). “Economic Impacts of SEZs: Theoretical Approaches and Analysis of Newly Notified SEZs in India”. Department of Business Economics. University of Delhi, India. Unpublished.
  2. Akinci, Gokhan; Crittle, James; Akinci, Gokhan; Crittle, James (2008). Special economic zone : performance, lessons learned, and implication for zone development (English). Foreign Investment Advisory Service (FIAS) occasional paper. Washington, DC: World Bank.
  3. Amiri, Ali (2017). Impact of Chabahar Port Development on Iran's Foreign Relations with Pakistan and Afghanistan. Master Thesis, Faculty of Literature and Humanities, Birjand University, (in Persian).
  4. Atashsooz, Ali, Kamran Feizi, Abolfazl Kazazi, and Laya Olfat (2016). "Interpretive-Structural Modeling of Petrochemical Industry Supply Chain Risks", Journal of Industrial Management Studies, Fourth Year No. 41, (in Persian).
  5. Azar, Adel and Karim Bayat (2008). "Designing a Business Process Model with an Interpretive Structural Modeling Approach", Journal of Information Technology Management, Volume 1, Number 1, (in Persian).
  6. Azar, Adel, Farzaneh Khosravani and Reza Jalali (2016). Research in Soft Operations Problem Structuring Approaches. Tehran, Industrial Management Organization Publications, (in Persian).
  7. Babaei Meibodi, Hamid (2016). Designing a Regional Development Forecasting Model with Baseline Scenario Planning and Dynamic System Approach in Yazd Province. Doctoral dissertation, Faculty of Management and Economics Tarbiat Modares University, (in Persian).
  8. Bahmani, Alireza (2012). Investigating the Impact of Free Zones on the World Economy (Case Study of Iranian Free Zones). Master Thesis, Faculty of Law and Political Science, University of Guilan, (in Persian).
  9. Chabahar Free Zone (2017). Full introduction of Chabahar area. Chabahar Free Zone Publications, (in Persian).
  10. Coates, Josef (1985). “Foresight in Federal Government Policy Making”, Futures Research Quarterly,1, pp. 29-53.
  11. Delaram, Farahnaz (2017). Geo-economics Impacts of Chabahar Port Development on Local, National and Transnational Scales (with Emphasis on Iran-India Relations). Master Thesis, Faculty of Literature and Humanities, Birjand University, (in Persian).

Eltejaei, Ibrahim (2009). "Free Trade and Industrial Zones: A Tool for Export Development Strategy Compared to Three Asian Countries", Economic Research Journal, No. 33, (in Persian).

Emin kavlak, mehmet(2012). Economic impacts of free zones in turkey. The graduate school of social sciences of Middle East technical university.

Esfandiari, Ali Asghar, Samire Moghaddam Hosseinzadeh and Majid Delavari (2008). "Evaluating the Performance of Iran Free Trade Zones and Their Impact on Economic Development of these Regions". Journal of Economic Research, No. 28, (in Persian).

Fuladi, Meysam (2015). Logistic Comparison of Chabahar Port of Iran and Pakistani Gwadar Port. Master thesis. Faculty of Marine Engineering Chabahar University of Naval and Marine Sciences, (in Persian).

Horton, A., (1999). “Forefront: A simple guide to successful foresight”. Foresight, 1, pp.5-9.

  1. Coates, P. Durance, M. Godet, (2010).” Strategic Foresight Issue: Introduction”, Technological Forecasting and Social Change, 77 1423-1425.

Joseph Voros, (2003) "A generic foresight process framework", Foresight, Vol. 5 Issue: 3, pp.10-21

Kamran, Hassan, (2002), "The Causes of Underdevelopment of Iranian Free Zones", Journal of Geographical Research, University of Tehran, Nos. 65 and 66, (in Persian).

Kuosa, Tuomo (2012). The evolution of strategic foresight: navigating public policy making, Gower Publishing, Ltd.

Li Jing, HaoYong.(2014) “The Successful Operation of Dubai JEBEL Ali FTZ on Shanghai FTZ Development Enlightenment”, International Journal of Business and Social Science, Vol. 5, No. 6.

Maddah, Mohammad (2014). "The Strategic Importance of the North and South Corridors". Retrieved from https://bit.ly/2wM9wxz, (in Persian).

Martin, B.R. (1995). “Foresight in science and technology”. Technology Analysis and Strategic Management, 7(2), pp.139-68.

Mehrabi, Alireza and Hashem Amiri (2013). "The Role of Political-Security Factors in the Underdeveloped Chabahar". Geopolitical Quarterly, Tehran, 9th year, No. 31, (in Persian).

Miles, I. (2004). “Three Worlds of Foresight”. In EU-US Seminar: New Technology Foresight.

Mousavi, Seyed Reza (2010). Investigation of the Role of Chabahar Free Trade Zone in North - South Corridor. Master thesis, Faculty of Literature and Humanities, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Valiasr University Complex, (in Persian).

Ozcan Saritas & Erol Taymaz & Turgut Tumer, (2006). "Vision 2023: Turkey’s National Technology Foresight Program – a contextualist description and analysis," ERC Working Papers 0601, ERC - Economic Research Center, Middle East Technical University, revised Jan 2006.

Rafael Popper, (2008),"How are foresight methods selected?", Foresight, Vol. 10 Iss 6 pp. 62 – 89

Rahmani, Ismaeil (2014). Analysis of the Impacts of Chabahar Free Trade-Industrial Zone on Physical, Economic and Social Development of Chabahar City. Master thesis. Faculty of Geography and Environmental Planning, Sistan and Baluchistan University, (in Persian).

Rahnavard Farajullah (2010). "Factors Influencing the Functioning of Iran's Free Trade and Industrial Zones". Quarterly Journal of Management and Development Process, Volume 1, Number 2, (in Persian).

Reger, G., )2001(. "Technology foresight in companies: From an indicator to a network and process perspective". Technology Analysis and Strategic Management, 13, pp.533-53.

Rong-Her Chiu, Taih-Cherng Lirn, Chia-Yi Li. Bing-Yan Lu, Kuo-Chung Shang. (2011)," An Evaluation of Free Trade Port Zone in Taiwan ", The Asian Journal of Shipping and Logistics. 27(3), P.423-445.

Saadati Jafarabadi, Hassan (2017). Explaining the Geopolitical Role of Chabahar Bay in the Indian Ocean Developments with Emphasis on China-India Competition, Doctoral dissertation, School of Geography, Kharazmi University, (in Persian).

Shahnavazi, Arman (2014). Comparative Study of Chabahar Free Port with Pakistan's Gwadar Port in Economic and Political Performance. Master thesis., Faculty of Literature and Humanities, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Valiasr University Complex, (in Persian).

Zheng Wan, Yang Zhang, Xuefeng Wang, Jihong Chen(2014), “Policy and politics behind Shanghai’s Free Trade Zone Program”, Journal of Transport Geography, Volume34, , Pages 1-6.

Ziyari, Kermatullah, Maryam Beiranvandzadeh, Ibrahim Rostam Gorani and Masoum Dosti (2010). "The Role of Chabahar Free Zone in Regional Development of Sistan and Baluchistan Province", 4th International Congress of Geographers of Islamic World, Zahedan, Sistan and Baluchistan University, (in Persian)

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار