سناریوهای مدیریت منابع آب بر مبنای رویکرد آینده‌پژوهی: مطالعه موردی شهرستان تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز

2 دانشیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان

3 دانشجوی دکتری، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز

چکیده

هدف: بروز بحران آب و گسترش نااطمینانی­ها در زمینه­ی پایداری و آینده­ی تأمین منابع آب، مدیران را ملزم به اتخاذ تصمیم­­های حیاتی در زمینه­ی مدیریت منابع آب با توجه به فرایندها و عوامل مختلف مؤثر و مرتبط در این زمینه به ویژه پیامدهای تغییرات اقلیمی، جمعیت، تصمیمات سیاسی و غیره نموده است. از این­ رو، هدف این مطالعه بررسی نظام‌مند عوامل أثر­گذار در ابعاد منابع و مصارف آب و تعریف آینده­های بدیل در این حوزه بر مبنای عوامل شناخته شده است.
روش: تدوین سناریو از جمله ابزارهای پیشنهادی است که می­تواند به منظور بررسی پیامدهای آتی، در اتخاذ تصمیم­گیری­ها و اجرای سیاست­های مختلف راهبردی در زمینه‌ی مدیریت منابع آب، مؤثر واقع شود. این چارچوب در سطح منطقه­ای برای منابع آب شهرستان تبریز مورد ارزیابی قرار گرفته و با توجه به ماهیت پژوهش، از روش­های تحلیل ساختاری، سناریو­نویسی و دلفی استفاده می­شود.
یافته­ها: طبق نتایج 15 عامل کلیدی در وضعیت منابع آب شهرستان تبریز دخیل هستند. بررسی حالت­های احتمالی در هر عامل در نهایت به 47 وضعیت احتمالی انجامید. با تحلیل تمام وضعیت­های احتمالی،  7585 سناریو ممکن، 9 سناریو باورکردنی و 4 سناریو با احتمال وقوع قوی در وضعیت آتی منابع آب شهرستان تبریز شناسایی شدند.
نتیجه­گیری:با توجه به وضعیت موجود، ملاحظه شد که شکاف قابل توجهی تا تحقق اهداف بنیادین توسعه و دستیابی به سناریوهای مطلوب وجود داشته و از این­رو راهبرد­ها و تدابیر لازم در دستیابی به مطلوب­ترین آینده­ها معرفی گردید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Water Resources Management Scenarios Based on Futures Studies Approach: Case study of Tabriz County

نویسندگان [English]

  • Mohammad Bagher Beheshti 1
  • Davood Behboudi 1
  • NADER ZALI 2
  • Fahimeh Ahmadzadeh Deljavan 3
1 Professor, Faculty of Economics and Management, University of Tabriz
2 Associate Professor, Faculty of Art and Architecture, University of Guilan, Iran,
3 Ph.D. Student, Faculty of Economics and Management, University of Tabriz, Iran
چکیده [English]

Purpose: The emergence of water crisis and the spread of uncertainties in the context of sustainability and the future of water supply makes managers to make critical decisions about water resources management, taking into account the various processes and factors affecting it, in particular the consequences of climate change, population growth, political decisions, and so on.Therefore, the purpose of this study is to investigate systematically the factors affecting water resources in dimensions of resources together with consumption and define alternative futures in this context based on the considered factors.
Method: Scenario development is one of the suggested tools that can be effective in assessing the future consequences of making decisions and implementing various strategic policies in water resourcemanagement field. This framework has been studied at regional level for Tabriz water resources. According to the nature of the research, structural analysis, scenario writing and Delphi methods have been used.
Findings: According to the results, 15 key factors are involved in the availability of water resources in Tabriz. Investigating the possible states in each factor eventually led to 47 possible situations. By thoroughly evaluating possible situations, 7585 possible scenarios, 9 plausible scenarios and 4 scenarios with high probability of future condition of water resources in Tabriz were identified.
Conclusion: According to the current situation, it was observed that there has been a considerable gap to the achievement of the fundamental goals of development and the desirable scenarios. Therefore, strategies and measures for achieving the most desirable future were introduced.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Integrated Water Resources Management (IWRM)
  • Structural Analysis
  • Scenario Planning
  • Futures Studies

مراجع

 
1.      بهشتی، محمدباقر و همکاران. (1399). شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی و پیش­ران­های مؤثر در مدیریت یکپارچه منابع آب بر مبنای رویکرد آینده­پژوهی: مطالعه­ی موردی: شهرستان تبریز. اکوهیدرولوژی. 7(1): 59-76.
2.      بهشتی، محمدباقر و زالی، نادر. (1390). شناسایی عوامل کلیدی توسعه­ی منطقه­ای با رویکرد برنامه­ریزی بر پایه­ی سناریو: مطالعه موردی استان آذربایجان شرقی. مدرس علوم انسانی-برنامه ریزی و آمایش فضا. 1 (71): 41-63.
3.      رحمانی، مهسا و همکاران. (1398). بررسی و انتخاب شاخص‌های ارزیابی مدیریت پایدار آب در حوضه‌های آبریز،  علوم و مهندسی آبیاری.https://jise.scu.ac.ir/article_15149.html
4.      رضایان، احد و رضایان، علی­حسین. (1395). آینده­پژوهی بحران آب در ایران به روش سناریو پردازی،  اکوهیدرولوژی. 3(1): 1-17. 
5.  زالی، نادر. (1398). آینده­نگاری منطقه­ای بازتعریف آینده­پژوهانه از فرایند برنامه­ریزی منطقه­ای. دوفصلنامه­ی علمی آینده­پژوهی ایران. 1(6): 263-288.
6.  زالی، نادر. (1390). آینده­نگاری راهبردی و سیاست­گذاری منطقه­ای با رویکرد سناریونویسی. مطالعات راهبردی. 4(54): 33-54.
7.      علیپور، علی اکبر؛ درخشان، هاشم و داوری، کامران. (1397). راهبردهای دستیابی به مدیریت پایدار آب‏ زیرزمینی. مطالعات راهبردی سیاس­تگذاری عمومی. 8 (29): 261-275.
8.  فلاحی، گولاله. (1396). ارزیابی معیارهای فالکن مارک و فقرآبی جهت تعیین میزان کمبود آب در استان کردستان». پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران.
9.      کرمی، تاج­الدین و غفاریان بهرمان، محمد. (1396). آینده­پژوهی بحران آب و چالش­های امنیتی آن (مورد مطالعه: شهرستان رفسنجان).  فصلنامه­ی علمی –تخصصی دانش انتظامی. 8(21): 49-79.
10.     مهرشاد، فاطمه. علامه، مسعود. منیعی، امین (1394). «آینده‌پژوهی آب در ایران». دومین همایش ملی راهکارهای پیش­روی بحران آب در ایران و خاورمیانه. 2 دی، شیراز.
11.     نوری، صفی؛ شهرکی، جواد و سردارشهرکی، علی. (1397). تخصیص بهینه­ی منابع آب مخازن چاه‌نیمه سیستان تحت سناریوهای مدیریتی آب و خاک.  مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک. 25(6): 25-46.
 
1.Alavian, V. et al. (2009). Water and climate change: understanding the risks and making climate-smart investment decisions. Washington, DC: World Bank, 52911.
2.Alipor, A & Derakhshan, H. (2019). Strategies for Achieve Groundwater Sustainable Management. Jouranl Studies of Public Policy. 8(29): 261-275. (In Persian)
3.Beheshti, M. B. et al. (2020). Analysis and identification of key factors and drivers affecting integrated water resources management based on futures studies approach: Case study of Tabriz County. Iranian Journal of Eco Hydrology; 7(1):59-76. (In Persian)
4.Beheshti, M. B. & Zali, N. (2011). Identification of key factors of regional development using scenario planning (A case study of East Azerbayejan province). Spatial Planning. 15 (1): 41-63. (In Persian)
5.Cosgrove, W. J., & Rijsberman, F. R. (2000). World Water Vision: Making Water Everybody’s Business, For the World Water Council. Marseille, France / London, World Water Council / Earthscan.
6.Dong, C. (2014). Probabilistic scenario-based decision making for water resources planning and management. PhD.thesis, Hohai University, Nanjing, China.
7.Dong, C., Schoups, G., & van de Giesen, N. (2013). Scenario development for water resource planning and management: a review. Technological Forecasting and Social Change. 80(4): 749-761.
8.Fallahi, F. (2017). Evaluation of Falcon Mark and Poverty Water Criteria to determine water scarcity in Kurdistan Province. MA thesis. Kurdistan University. (In Persian)
9.Flörke, M., & Alcamo, J. (2004). European Outlook on Water Use. Center for Environmental Systems Research, University of Kassel.
10.  Gallopín, G. C. (2012). Five stylized scenarios. Global water futures 2050.
11.  Gallopín, G. C., & Rijsberman, F. (2000). Three global water scenarios. International Journal of Water. 1(1):16–40.
12.  GWP (2000). Main Article Focuses on IWRM Concepts. GWP Newsflow 2/00.
13.  Kahn, H., & Wiener, A. J. (1967). The Year 2000: A Framework for Speculation on the Next Thirty-Three Years, London: MacMillan Publishing Company.
14.  Karami, T. & Ghafariyan bahraman, M. (2016). Future Studies on Water Crisis and Security Challenges Case study: Rafsanjan city. Danesh-E-Entezami; 8(21): 49-79. (In Persian)
15.  Katz, D. (2016). Undermining demand management with supply management: Moral hazard in Israeli water policies. Water. 8(4):1-13.
16.  Leong, C. & Mukhtarov, F. (2018). Global IWRM ideas and local context: Studying narratives in rural Cambodia. Water. 10(11):1-17.
17.  Loucks, D. P. et al. (2005). Water Resources Systems Planning and Management: An Introduction to Methods. Models and Applications. Paris: UNESCO.
18.  Mack, L. et al. (2019). The future depends on what we do today–Projecting Europe's surface water quality into three different future scenarios. Science of the total environment. 668: 470-484.
19.  Mahmoud, M. (2008). Scenario development for water resources decision-making. PhD. thesis, The University of Arizona.
20.  Manzano-Solís, L. R. et al. (2019). Use of structural systems analysis for the integrated water resources management in the Nenetzingo river watershed. Mexico. Land Use Policy. 87: 1-11.
21.  Mehrshad, F. et al. (2015). Future studies in Iranian waters. The Second National Conference on Water Crisis Progress Strategies in Iran and the Middle East. 2 December Shiraz. (In Persian)
22.  Nouri, S. et al. (2019). Optimal Allocation of Water Resources in Sistan Chah-Nime Reservoirs under the Water and Soil Management Scenarios. Journal of Water and Soil Conservation. 25 (6): 25-46. (In Persian)
23.  Qin, H. et al. (2019). Analysis of Water Management Scenarios Using Coupled Hydrological and System Dynamics Modeling. Water Resources Management. 33(14):4849-4863.
24.  Rahmani, M. et al. (2019). Investigating and Selecting of Assessment Indexes for Sustainable Water Management at Watershed Scale. Journal of Irrigation Sciences and Engineering (JISE). doi: 10.22055/jise.2019.29535.1852. (In Persian)
25.  Rosegrant, M. W.  et al. (2002). World Water and Food to 2025: Dealing with Scarcity, Washington DC, International Food Policy Research Institute (IFPRI).
26.  Rezayan, A. & Rezayan, AH. (2016). Future studies of water crisis in Iran based on processing scenario. Iranian Journal of Eco Hydrology; 3(1):1-17. (In Persian)
27.  Wada, Y. et al. (2016). Modelling global water use for the 21st century: The Water Futures and Solutions (WFaS) initiative and its approaches. Geoscientific Model Development. 9: 175–222.
28.  Wescoat, J. L. (2015). Water resources and sustainable water management, International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences. 25:437-442.
29.  Zali, N. (2012). Strategic foresight and regional policy with emphasis on scenario planning approach. Strategic Studies Quarterly. 4 (54):33-54. (In Persian)
30.  Zali, N. (2019). Regional Foresight Redefining Regional Planning Process from the View of Futures Studies. Journal of Iran Futures Studies. 4 (1): 263-288. (In Persian)
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار