عدم قطعیت‌ها و سناریوهای آینده ی نفت خام در اقتصاد ایران (افق 1414)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری آینده پژوهی، شرکت ملی نفت ایران

2 استادیار، گروه مهندسی صنایع ، دانشگاه صنعتی مالک اشتر

چکیده

هدف: شرایط دنیای امروز با ویژگی‌هایی ازجمله عدم قطعیت، نوسان، پیچیدگی و ابهام چالش‌هایی را برای آینده‌ی نفت خام به وجود آورده است. بنابراین بهره‌گیری از روش‌های آینده‌پژوهی ،به‌منظور آمادگی در برابر هر نوع رویداد و تغییرات پیش­رو، امری ضروری می‌باشد. بر همین اساس، این پژوهش با هدف شناسایی عـدم قطعیت‌های مؤثر در راستای تدوین سناریوهای آینده­ی جایگاه نفت خام در اقتصاد ایران صورت پذیرفته است.
روش: در این پژوهش به‌منظور تدوین سناریوهایآینده­ی نفت خام از روش‌های ترکیبی پویش محیطی،در جهت شناسایی نیروهای پیش‌ران، تحلیل اثرات متقاطع، برای سنجش اهمیت پیش‌ران‌ها، شاخص اجماع، به‌منظور سنجش عدم قطعیت‌های بحرانی و از روش شبکه­ی جهانی کسب‌وکار نیز برای تدوین سناریوها استفاده ‌شده است. جهت تبیین و استخراج عوامل مؤثر بر جایگاه نفت خام در اقتصاد کشور، ابتدافهرست اولیه‌ای از پیشران‌های اثرگذار استخراج گردید. جامعه­ی آماری این پژوهش شامل متخصصان حوزه­ی نفت، اقتصاد انرژی و آینده‌­پژوهی بوده که از بین آرا جمع­آوری شده، نظرات ۱۵ نفر به‌منظور تبیین پیش‌ران‌ها و سنجش شاخص اجماع، انتخاب و سنجش اثرات متقاطع پیش‌ران‌ها مورد تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها: یافته‌های ایـن پژوهـش شـامل شناسـایی پیش‌ران‌ها، عـدم قطعیت‌ها و ترسیم سـناریوها می‌باشد. بر اساس نتایج پویش محیطی، ۳۵ پیش‌ران در حوزه‌های اقتصادی‌، سیاسی، فناوری، اجتماعی، زیست‌محیطیشناسایی شد.بر اساس یافته‌های این پژوهش سه پیش‌ران الگوی تعاملات بین‌المللی ایران، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی جهانی و قیمت نفت خام، اصلی‌ترین عدم قطعیت‌های مؤثر می­باشند. از این رو، سناریوهای چهارگانه جایگاه نفت خام در افق مطالعه (۱۴۱۴) با چنین پیش­فرضی تدوین گردید.
نتیجه‌گیری: در این پژوهـش با لحاظ نمودن چالش‌ها، پیچیدگی‌ها، عدم قطعیت‌ها و  بررسی با رویکردی آینده‌پژوهانه، سناریوهای جایگاه نفت خام ، ترسیم گردید. هرکدام از چهار سناریوی ترسیم‌شده، تصاویری از آینده­ی نفت خام در اقتصاد ایران را در افق 1414 ارائه می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Uncertainties and Future Scenarios of Iran's Crude Oil and Its Economic Implications for 2035 Horizon

نویسندگان [English]

  • Hedayat Amiri 1
  • Seyed Akbar Nilipour Tabatabaei 2
1 Ph.D Student in Futures Studies, National Iranian Oil Company
2 Assistant Professor of Industrial Engineering, Malek-e-Ashtar University of Technology, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Purpose: Today's world conditions with features such as uncertainty,volatility, complexity and ambiguity have created challenges for the future of crude oil. Therefore, it is necessary to use Futures study methods in order to be prepared for any kind of event and changes ahead. Accordingly, this study has been conducted with the aim of identifying the effective uncertainties in order to formulate future scenarios for the position of crude oil in the Iranian economy.
Method: The present study applies a mixed methodology to formulate future crude oil scenarios, namely, environmental scanning to identify the driving forces, cross-impact analysis to measure the importance of drivers,  consensus index to measure critical uncertainties and the global business network method to develop scenarios. In order to explain and extract the factors affecting the position of crude oil in the country's economy, the initial list of effective drivers was extracted. The statistical population of this study included experts in the field of oil, energy economics and futures studies.
Findings:The findings of this study include the identification of drivers, the uncertainty and the mapping of scenarios. Based on the results of environmental scanning, 35 pioneers in the fields of economics, politics, technology, social and environmental were identified. According to the findings of this study, the three drivers of Iran's international interaction model, the share of renewable energy in the global energy portfolio and crude oil prices, are the main effective uncertainties. Hence, the four scenarios of crude oil position in the study horizon (2035) were formulated with such a premise.
Conclusion: In this study, considering the challenges, complexities, uncertainties and examining with a future research approach, the scenarios of crude oil position were drawn. Each of the four drawn scenarios provides images of the future of crude oil in the Iranian economy on the horizon of 2035.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foresight
  • Scenario
  • Driving Forces
  • Uncertainty

مراجع

 
1.احمدی، نسیبه. (1388). معرفی و نقد روش دلفی، فصلنامه­ کتاب ماه علوم اجتماعی، 12(22): 100-108.
2.اطاعت‌، جواد‌ و نصرتی، حمیدرضا. (1392)‌. ژئوپلیتیک نفت و سیاست خارجی ایران‌، تهران: انتشارات نشر علم.
3.اله دینی ­حصاروئیه، اکبر؛ اسدپور، احمدعلی و ستوده نیا، سلمان. (1395). بررسی روند وابستگی بودجه به نفت در ایران، فصلنامه­ مطالعات حقوق، 1(2):95-110.
4.اصغرپور‌، محمد جواد. (1397). تصمیم­گیری­های چند معیاره، چاپ هفدهم‌، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
5.بهشتی محمدباقر و زالی، نادر. (1390). شناسایی عوامل کلیدی توسعه­ی منطقه‌ای با رویکرد برنامه‌ریزی بر پایه­ی سناریو: مطالعه­ی موردی: استان آذربایجان شرقی، فصلنامه­ برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 15(1): 41-63.
6.بیدآباد، بیژن و پیکارجو کامبیز. (1386). شبیه­سازی و پیش­بینی قیمت جهانی نفت خام‌، فصلنامه­ پژوهشنامه­ی اقتصادی‌، 77(27): 83-117.
7.ترازنامه هیدروکربوری کشور. (۱۳۹۴)‌. وزارت نفت، معاونت برنامه‌ریزی، موسسه­ی مطالعات بین­المللی انرژی.
8.جوانمرد، حبیباله و فقیدیان، سیده فاطمه. (۱۳۹۳). پیش­بینی قیمت نفت خام اوپک با به­کارگیری مدل پیش­بینی خاکستری، فصلنامه­مدل­سازی اقتصادی‌،8(3): 91-114.
9.خانی، محمدسعید؛ فلاحی، اسماعیل و بانشی، مهدی. (۱۳۹۵). ارائه­ی مدل مدیریت تأمین انرژی در ایران بر اساس معیارهای فنی، اقتصادی و زیست‌محیطی، پژوهشنامه­ اقتصاد انرژی ایران،5(18): 29-60.
10.  خیرگو، منصور و شکری، زینب. (۱۳۹۰). توسعه­ی فرآیند سیاست‌گذاری با استفاده از راهبرد آینده‌نگاری، فصلنامه­ علمی پژوهشی مدیریت نظامی، 11(42): 103-125.
11.  درخشان، مسعود. (۱۳۹۱). امنیت انرژی و تحولات آینده­ی بازارهای نفت و گاز، فصلنامه­ علمی پژوهشی راهبرد،21(64): 159-188.
12.  ذوقی‌، ایرج. (۱۳۷۲). مسائل سیاسی و اقتصادی نفت ایران‌، چاپ پنجم‌، تهران: انتشارات پاژنگ.
13.  رهبر، فرهاد؛ سیف­الدین اصل، امیرعلی؛ نیازی، عیسی و شاه­حسینی، محمدعلی. (۱۳۹۷). شناسایی و تحلیل کلان‌روندهای مؤثر بر بهای نفت خام با رویکرد آینده‌نگاری، نشریه علمی– پژوهشی بهبود مدیریت،12(2): 1-26.
14.  شهبازی، کیومرث؛ رضایی، ابراهیم و صالحی، یاور. (1392). اثر شوک‌های قیمت نفت بر بازدهی سهام در بورس اوراق بهادار تهران: رهیافت اسوار، فصلنامه­ دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 6(18): 125-136.
15. عباسی‌، ابراهیم. (۱۳۸۷). مروری بر عملکرد حساب ذخیره­ی ارزی طی برنامه­ی سوم توسعه، دوفصلنامه­ برنامه و بودجه، 13(106): 101-127.
16.  فتاحی، شهرام‌؛ سهیلی‌، کیومرث‌ و عبدالملکی‌، حامد. (۱۳۹۳). نااطمینانی قیمت نفت و رشد اقتصادی در ایران‌، فصلنامه­‌‌ تحقیقات مدل­سازی اقتصادی، 5(17): 57-86.
17.  مرکزپژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. (1397). گزارش بررسی لایحه­ی بودجه سال 1398 کل کشور‌، دوره­ی دهم، سال 3، شماره­ی چاپ: 1247، شماره ثبت: 525.
18.  مصلا نژاد‌، عباس و شیخ­زاده، حسین. (1392). نقش نفت در توسعه­ی اقتصادی ایران، فصلنامه­ سیاست مجله دانشکده­ی حقوق و علوم سیاسی، 43(4): 43-60.
19.  منظور، داوود و تقی پور‌، انوشیروان. (۱۳۹۴).تنظیم یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی برای اقتصاد باز کوچک صادرکننده نفت؛ موردمطالعه ایران‌، فصلنامه­ پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی‌،23(75): 7-44.
 
1. Abbasi,E.(2008). An overview of the performance of the foreign exchange reserve account during the Third Development Plan, Bi-Quarterly Program and Budget,Vol 13, No.106, pp.101-127.(In Persian).
1.Ahmadi, N.(2009). Introduction and Critique of the Delphi Method, Social Science Book Quarterly,Vol 12, No.22, pp.100-108.(In Persian).
2. Allahdini Hesarouyeh,A; Asadpour, A A & Sotoudeh Nia, S. (2016). Investigating the trend of budget dependence on oil in Iran, Law Studies Quarterly,Vol.1, No. 2, pp. 95-110.(In Persian).
3. An, L., Jin,X.,& Ren, X. (2014). Are the macroeconomic effects of oil price shock symmetric?: A Factor-Augmented Vector Autoregressive approach. Energy Economics(45), pp :217-228 .
4. Araujo,G.,Robalino-López, A.,Tapia, N. (2019) Energy foresight:Exploration of CO 2 reduction policy scenario for Ecuador during 2016-2030 ENERGETIKA. 2019.T. 65. Nr. 1. PP:51–70.
5. Asgharpour,M J. (2018). Multi-Criteria Decisions,17th Edition, Tehran: University of Tehran Press .(In Persian).
6. Beheshti,M B&Zali, N. (2011). Identifying the Key Factors of Regional Development with a Scenario Planning  Approach: A Case Study: East Azerbaijan Province, Quarterly Journal of Planning and Spatial Planning,Vol.15, No. 1, pp.41-63. (In Persian).
7. Benedict,B.A.(2017). Benefits of scenario planning applied to energy development, Energy Procedia, 107,PP: 304-308.
8. Bidabad, B and Peykarjo K. (2007).Simulation and forecasting of world crude oil prices, Quarterly Journal of Economic Research,Volume77, Number 27(consecutive)4,2007,pp: 83-117. (In Persian).
9. bp Energy Outlook: 2020 edition (2020).
10. BP Statistical Review of World Energy (2019).
11. Charnavoki, V. & Dolado, J. (2014). The effects of global shocks on small commodity-exporting economies: Lessons from Canada. American Economic Journal, 6(2), PP:207-237.
12. Chen, H. (2016). CEEP – BIT WORKING PAPER SERIES Impacts of OPEC ’ s political risk on the international crude oil prices : An empirical analysis based on the SVAR models. Energy Economics 57 , PP:42–49.
13. Derakhshan,M.(2012). Energy Security and Future Developments in Oil and Gas Markets, Strategy Research Quarterly, Volume 21, Number 64, pp: 159-188. (In Persian).
14. Etaat, J &Nosrati, H R. (2013) . Geopolitics of Iranian Oil and Foreign Policy , Tehran: Nashr-e-Elm Publications.(In Persian).
15. Fattahi, Sh; Soheili, K & Abdolmaleki, H (2014). Uncertainty of oil prices and economic growth in Iran , Quarterly Journal of Economic Modeling Research,Vol.5, No. 17, pp: 57-86. (In Persian).
16. Ghasemian. S., Faridzad, A., Abbaszadeh,  P.  A., Taklif Ghasemi, A., &  Hafez, R. (2020) An overview of global energy scenarios by 2040: identifying the driving forces using cross impact analysis method International Journal of Environmental Science and Technology https://doi.org/10.1007/s13762-020-02738-5.
17. Imran Khan, M., Yasmeenb,T., Shakoorc, A., & Bahadur Khan, N. (2017) 2014 oil plunge: Causes and impacts on renewable energy, Renewable and Sustainable Energy Reviews 68 PP:609–622.
18. Iran Hydrocarbon Balance Sheet.(2015) .Ministry of Petroleum, Deputy Minister of Planning, Institute for International Energy Studies.(In Persian).
19. Islamic Consultative Assembly Research Center. (2018). Report on the review of the budget bill for the year 2019 of the whole country, Volume 10, Year 3, Printing number: 1247, Registration number: 525.(In Persian).
20. Jarrett,U.,Mohaddes, K.,Mohtadi, H. (2019). Oil Price Volatility, Financial Institutions and Economic Growth ,Energy Policy ,126, PP:131–144.
21. Javanmard, H & Faghidian,S F. (2014). OPEC Crude Oil Price Forecast Using Gray Forecasting Model, Economic Modeling Quarterly, Eighth Year,Vol.8,  No. 3 (27th consecutive), pp. 91-114.(In Persian).
22. Khairgoo, M&Shokri, Z.(2011). Development of the policy-making process using foresight strategy, Military Management Quarterly,Vol.11,  No. 241, pp: 103-125.(In Persian).
23. Khani, M S; Fallahi, E & Baneshi, M. (2016). Presenting the Energy Supply Management Model in Iran Based on Technical, Economic and Environmental Criteria, Iranian Journal of Energy Economics, Fifth Year,Vol.5,  No. 18, pp. 29-60.(In Persian).
24. Manzoor, D & Taghipour, A. (2015). Setting up a stochastic dynamic general equilibrium model for a small open economy exporting oil; Case Study of Iran, Quarterly Journal of Economic Research and Policy, Volume 23, Number 75, Pages: 7-44.(In Persian).
25. Mosalla Nejad, A & Sheikhzadeh, H. (2013). The Role of Oil in Iran's Economic Development, Quarterly Journal of Politics, Journal of the Faculty of Law and Political Science, Volume 43, Number 40, pp43-60.(In Persian).
26. Peterson,G.D.Cumming,G.S.Carpenter,S. R. (2003). “Scenarioplanning: a tool for conservationin an uncertain world”. Conservation biology, 17,PP: 358-366.
27. Rahbar, F; Saifodin Asl, A A; Niazi, E and Shah Hosseini, MA. (2018). Identification and analysis of macro-processes affecting the price of crude oil with a foresight approach, Journal of Management Improvement, Volume 12, Number 2 (40th consecutive), pp: 1-26.(In Persian).
28. Ramadan, M.,Radwan, A.,Salem, N., Sakr, M., & Tvaronavičienė, M. (2019) results from a Delphi survey.Insights into Regional Development, 1(4),PP:357-369. https://doi.org/10.9770/ird.2019.1.4(6).
29. Sabah, A.,Palliam, R., & Salem, A. Al. (2016). Sustaining Standard of Living Amidst Volatile Oil Prices – Lessons from the Gulf Countries. The Journal of Sustainable Development, (15), PP:101–118.
30. Sakaki,H. (2019). Research in International Business and Finance Oil price shocks and the equity market: Evidence for the S & P 500 sectoral indices. Research inInternational Business and Finance, (49), PP:137–155. https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2019.03.001.
31. Schwarz, J. O.,Ram, C., & Rohrbeck, R. (2019). Combining scenario planning and business wargaming to better anticipate future competitive dynamics. Futures, 105 ,PP: 133-142.
32. Shahbazi, K; Rezaei, Ei and Salehi, Y. (2013). The Effect of Oil Price Shocks on Stock Returns on the Tehran Stock Exchange: Approach, SVAR, Quarterly Journal of Securities Analysis, Volume 6, Number 18, pp: 125-136.(In Persian).
33. Van Robays, I. (2016), Macroeconomic Uncertainty and Oil Price Volatility. Oxf Bull Econ Stat, 78 PP: 671–693.
34. Vecchiato, R. (2019). Scenario planning, cognition, and strategic investment decisions in a turbulent environment. Long Range Planning, 52(5), PP:1-55.
35. WeimerJehle,W,(2006).Crossimpact(CIB).Sciencedirect”,Technologicalforecasting & sociachange, vol 73, pp: 334-361.
36. Zoghi, I. (1993). Political and Economic Issues of Iranian Oil, Fifth Edition, Tehran: Pajhang Publications.(In Persian).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار