آینده‌پژوهی سواد رسانه‌‌ای در ایران با روش برنامه‌ریزی سناریویی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 استاد دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی تهران، ایران

3 دانشیار دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی تهران، ایران

4 دانشجوی دکترای علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی تهران، ایران

چکیده

هدف: این پژوهش، به­منظور شناسایی سناریوهای آینده‌ حوزه‌ سواد رسانه‌ای و اکتشاف آینده‌های بدیل این حوزه در سطح ایران انجام شده است.   
روش: برنامه‌ریزی سناریویی یا طراحی سناریو با رویکرد آینده‌نگاری اکتشافی، روش انجام تحقیق بوده است که طی چندین گام از شناسایی عوامل مؤثر بر آینده‌ سواد رسانه‌ای تا اکتشاف عدم قطعیت‌های آینده، ایجاد منطق سناریوها، توصیف روایت سناریوها، شناسایی و تحلیل راهبردی فرصت­ها و تهدیدات مربوط به هر سناریو و دست آخر شناسایی راهبردهای قابل اتخاذ برای آینده در ارتباط با هر سناریو را در بر می‌گیرد.
یافته­ها: در این پژوهش، با نظر خبرگان و تحلیل ادراکی – شناختی، تعداد 30 عامل اثرگذار بر آینده شناسایی و مورد تحلیل ادراکی –  شناختی قرار گرفت.
نتیجه­ گیری: نتایج تحقیق ناظر بر اهمیت عواملی همچون؛ «ضرورت پیوست سواد رسانه‌ای برای قوانین و سیاست‌های اجرایی و آموزشی»، «هماهنگ‌سازی آموزش‌دهندگان سواد رسانه‌ای با نهادها و انجمن‌های علمی»، «استفاده از متخصصان سواد رسانه‌ای در سیاست‌گذاری دولتی»، «نگاه عملیاتی مدیران سطوح مختلف به سواد رسانه‌ای به­عنوان یکی از مهارت­های حیاتی زندگی»، «اعتباربخشی صدا و سیما به مخاطب» و در نتیجه شناسایی دو عدم قطعیت‌ بحرانیِ «مخاطب‌محوری» و «نخبه­گرایی» است که سناریوهای متحمل آینده‌ سواد رسانه‌ای در ایران، از برهم‌کنش این دو عامل شکل گرفته است. خروجی تحقیق، ارائه چهار سناریوی محتمل آینده سواد رسانه‌ای، با نام‌های بهشت گمشده، تایتانیک، لویاتان و شوالیه تاریکی است که تشریح و توصیف آن­ها در متن مقاله خواهد آمد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Futures Studies of Media Literacy in Iran with Scenario Planning method

نویسندگان [English]

  • Seyed Reza Naghibulsadat 1
  • Ali Asghar Kia 2
  • Hosein Afkhami 3
  • Leila Vesali 4
1 Associate Professor, Faculty of Communication Sciences, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
2 Professor, Faculty of Communication Sciences, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Faculty of Communication Sciences, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
4 PhD Candidate in Communication Sciences, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Purpose: This study was conducted to identify future scenarios in the field of media literacy and to explore alternative futures in Iran.
Method: Scenario planning or scenario designing with exploratory approach has been the research method. It is conducted in several steps from identifying factors affecting the future of media literacy to discovering future uncertainties, creating scenario logic, describing scenario narratives, strategic identification and analysis of opportunities and threats relating to each scenario and ultimately identifying strategies for the future in relation to each scenario.
Findings: In this study, with the experts opinion analysis, 30 factors affecting the future were identified and analyzed perceptually/cognitively.
Conclusion: The results of the study indicate the importance of factors such as "the need to attach media literacy to executive and educational laws and policies", "coordination of media literacy educators with scientific institutions and associations", "cooperation of media literacy professionals in government policy", "managers of different levels consider media literacy as one of the vital skills of life, "radio and television accreditation to the audience" and thus identification of two critical uncertainties as "audience-orientation" and "Elitism" that form the scenarios for the future of media literacy in Iran.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Futures Studies
  • Foresight
  • Media Literacy
  • Uncertainty
  • Scenario Planning

مراجع

بیشاب، پیتر و همکاران، (1388)، وضعیت کنونی سناریونویسی؛ مرور اجمالی تکنیک‌ها، ترجمه مسعود منزوی، تهران: مؤسسه آموزشی تحقیقاتی صنایع دفاعی.
پاتر، دبیلو.جیمز (1392)، نظریه­های سواد رسانه­ای؛ ترجمه ناصر اسدی، محمد سلطانی‌فر، شهناز هاشمی، رهیافت شناختی. تهران: سیمای شرق.
پوریانی، جابر، نصیری، معصومه و چشمه نور، مرتضی (1397)، فضای مجازی و سواد رسانه‌‌ای. تهران: پشتیبان.
تقی زاده، عباس (1390)، بررسی مقایسه­ای سواد رسانه‌‌ای دختران و پسران دانش­آموز مقطع متوسطه، پایان­نامه کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
چرمک، تامس ج، (1394)، برنامه‌ریزی بر پایه سناریو (سناریونگاری) در سازمان‌ها: چگونه سناریوها را طراحی کرده، به کار گرفته و ارزیابی کنیم؟، ترجمه عباس صبوری، فرامرز شاه‌محمدی، تهران: ناشر سازمان مدیریت صنعتی.
شاهرخ اسکوئی، زهره (1387)، بررسی سطح سواد رسانه­ای دانشجویان (مقایسه سواد رسانه‌ای دانشجویان دانشکده فنی – مهندسی و علوم اجتماعی دانشگاه تهران، پایان­نامه کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم اجتماعی.
شوارتز، پیتر، (1388)، هنر دورنگری؛ برنامه‌ریزی برای آینده در دنیایی با عدم قطعیت، ترجمه: عزیز علیزاده، تهران: مؤسسه آموزشی تحقیقاتی صنایع دفاعی.
طلوعی، علی (1391)، سواد رسانه­ای: درآمدی بر شیوه یادگیری و سنجش، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت مطبوعاتی و اطلاع­رسانی، دفتر مطالعات و برنامه­ریزی رسانه­ها.
قربانی، سعید (1392)، طراحی مدل تأثیر آینده­نگاری بر سیاست­گذاری علم، فناوری و نوآوری در سطح ملی، رساله دکتری، دانشگاه بین­المللی امام خمینی(ره).
لواک، مارلن (1397). سواد رسانه‌‌ای در عصر دیجیتال، ترجمه علی شایان‌فر، تهران: پشتیبان.
لیندگرن، ماتس؛ باندهولد، هانس، (1386)، طراحی سناریو؛ پیوند بین آینده و راهبرد، ترجمه عزیز تاتاری، تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
نصیری، بهاره، (1399)، استعاره مفهوم صلح و مدارا از بعد مؤلفه­های سواد رسانه­ای، با تکیه بر نهج البلاغه، پژوهشنامه علوی، پاییز و زمستان 1399. 11(2): 261-282.
نظری، مینا (1399). نقش هوش مصنوعی فناوری‌های نوین ارتباطی در توسعه سواد رسانه‌ای نابینایان، نشریه رسانه، تابستان 1399. 31(2): 82-67
ون ‌درهیدن، کیس، (1391)، سناریوها: هنر گفتگوی راهبردی، مترجم مسعود منزوی، تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری‌های دفاعی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار