فناوری آینده در سینمای علمی-تخیلی ایران: فن‌دوستی یا فن‌هراسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشکده علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

هدف: مطالعه تصاویر آینده، از موضوعات مورد توجه حوزه میان‌رشته‌ای آینده‌پژوهی است. تعدادی از آینده‌پژوهان برجسته دنیا؛ ازجمله فردپولاک، جیمز دیتور، وندل بل، سهیل عنایت‌الله و دیگران، به مطالعه تصاویر آینده توجه کرده‌اند. سینما از جمله اصلی‌ترین منابع تولید تصاویر آینده است. در این مقاله، تصویری تحلیل خواهد شد که در فیلم انیمیشن «تهران ۱۵۰۰» از فناوری یک قرن آینده ایران برساخته شده است.
روش: روش بکار برده شده، تحلیل گفتمان است که با استفاده از وجهه انتقادی آن تلاش ‏شد تصاویر آینده واسازی شود.
یافته‌ها: تحلیل گفتمان نشان داد، این فیلم بازتولیدی از گفتمان فن‌دوستی و حتی فناوری‌گرایی است که در سینمای علمی – تخیلی غربی سابقه طولانی دارد. از این جهت، با قرض گرفتن مفهوم «آینده مستعمل» از سهیل ‏عنایت‌الله، می‌توان مدعی شد که فیلم، آینده مستعملِ غربی را که در دهه‌های گذشته به‌عنوان آینده شهرهای بزرگ دنیا بخصوص در امریکا و سایر کشورهای پیشرو فناوری تصویر شده بود، برای آینده تهران در نظر می‌گیرد. این در حالی است که تلاش شده، با دادن رنگ و لعاب به‌ ظاهر اسلامی – ایرانی در پوسته بیرونی شهر، این تقلید بنیادین پوشانده شود.
نتیجه‌گیری: در این‏‌گونه فیلم‏‌ها، تنها وجوه تکنیکی، جلوه‏‌های ویژه جذاب و فنون سینمایی پیشرفته اهمیت ندارد و فراتر از آن باید به تصاویر ذهنی که می‏‌تواند در مخاطب ایجاد شود، توجه کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Future Technology in Iranian Science-Fiction Cinema: Technophilia or Technophobia

نویسنده [English]

  • Mohammad Mahdi Mowlaei
Assistant Professor, Faculty of Communication Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Purpose: The study of future images is one of the topics of interest in the interdisciplinary field of futures studies. Some of the world's leading futurists, including Fred Polak, Jim Dator, Wendell Bell, Sohail Inayatullah, and others, have focused on studying future images. Cinema is one of the main sources of future images. In this article, the technology image that has been constructed in animated film "Tehran 2121" will be analyzed, that show Iran a century later.
Method: The method used is discourse analysis, applying its critical aspect in an attempt to deconstruct future images.
Findings: Discourse analysis showed that this film is a reproduction of the discourse of Technophilia and even Technologism that has a long history in Western science-fiction cinema. Therefore, by borrowing the concept of "used future" from Sohail Inayatullah, it can be claimed that the film, suggests the “used future” of the West cities for the future of Tehran. This used future in the past decades considered as the future of major cities in the world, especially in USA and other leading countries. At the same time, an attempt has been made to cover up this fundamental imitation by giving Islamic-Iranian appearance to the film.
Conclusion: In such films, only the aspects of technical, attractive special effects and advanced cinematic techniques are not important, and beyond that, we should pay attention to the images that can be created in the audience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical Futures Studies
  • Futuristic Movie
  • Future Image
  • Discourse Analysis
  • Technophilia

مراجع

آخوندی، مطهره (۱۳۹۱). استعاره‏های تصویری آخرالزمانی در سینمای هالیوود. مشرق موعود. 6(1): 142-157.
اسدی امجد، فاضل؛ هدایتی، هوشمند (1392). استعمار مسیحایی آمریکا در داستان‏های سفر به سیارات اثر استنلی واین بوم. پژوهش ادبیات معاصر جهان. 18(1): 5-22.
بل، ونل (1391). مبانی آینده ‏پژوهی: تاریخچه، اهداف و دانش. ترجمه مصطفی تقوی و محسن محقق. تهران: موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده‏پژوهی علوم و فنون دفاعی.
پرویزی، فریبا؛ احمدزاده، شیده (1391). کارکرد مفهوم مادر در ادبیات علمی تخیلی زن مدار: بررسی رمان دروازه‏ای به سرزمین زنان اثر شری تپر. دو فصلنامه نقد زبان و ادبیات خارجی.4(2): 33-52.
جونز، گوینت (1383). شمایل‏های ادبیات علمی-تخیلی. فصلنامه سینمایی فارابی. ترجمه لیلا اکبری. 14(3): 309-316.
خندقی، امین (1391). آخرالزمان و آینده‏گرایی سینمایی: بررسی و تحلیل بیش از پانصد فیلم. قم: ولاء منتظر.
راودراد، اعظم؛ سلیمانی، مجید (۱۳۸۹). بازنمایی گفتمان سنت اسلامی از تجربه دینی در سینمای ایران؛ تحلیل گفتمان فیلم زیر نور ماه. مجله جهانی رسانه. 5(2): 1-16.
راودراد، اعظم؛ سلیمانی، مجید؛ حکیمی، رویا (۱۳۹۱). تحلیل بازنمایی گفتمان‌های دینی در سینمای ایران (مطالعه موردی فیلم کتاب قانون). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. 1(1): 71-88.
دینلو، دانیل (1391). فن‏آوری، خداست: برتری ماشین. ترجمه مرضیه خادمی. ماهنامه سیاحت غرب.
10(4): 110-129.
سلطانی، سیدعلی‌اصغر (۱۳۸۶). تحلیل گفتمانی فیلم‌های سیاسی-اجتماعی: نگاهی به «پارتی» سامان مقدم. فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات. 3(3): 1-16.
عابدی، ابوالفضل؛ زکریایی، ایمان؛ حسینی، سید حسن؛ فهیمی‌فر، اصغر (1398). خوانش فلسفی از فیلم ماتریکس بر اساس مکتب شک‌‎گرایی. فصلنامه رسانه های دیداری و شنیداری. 13(2): 108-133.
عبداللهیان، حمید (۱۳۹۰). تحلیلی تاریخی بر تکوین مفهوم پایان تاریخ در سینمای قرن ۲۱: روایت شناسی ۱۳فیلم. مشرق موعود. 5(2): 5-28.
علی‌الحسابی، مهران؛ شیخ، ندا (1399). تبیین چالش‌های پیش‌روی شهرهای آینده با بهره‌گیری از تجارب سینمای علمی‌تخیلی. نامه معماری و شهرسازی.13(3): 51-68.
عنایت‌الله، سهیل (۱۳۸۹). شش ستون: آینده‌اندیشی برای تحول. ترجمه سید علی‌رضا حجازی، کشف آینده.
قانعی‏راد، محمد امین (1388). دوگانگی‏های فرهنگی تکنولوژی (رویکرد جامعه‏شناسی فرهنگی در تحلیل تکنولوژی). تحقیقات فرهنگی ایران. 2(4): 107-145.
کشاورز، عین‌الله (1396).  جایگاه تصویرپردازی از آینده در چشم‌انداز ملی بر مبنای آموزه‌های اسلام. دوفصلنامه آینده‌پژوهی ایران. 2(1): 55-74.
کلی، کوین (1398). آینده نزدیک: درک 12 نیروی فناورانه که آینده‌مان را رقم می‌زنند. ترجمه شایان تقی‌نژاد. تهران: نشر آموخته.
کوثری، مسعود (۱۳۹۰). هزاره‌گرایی و رسانه‌های جمعی در هزاره جدید. مشرق موعود. 5(2): ۹۷-۱۲۰.
کوثری، مسعود؛ مولایی، محمد مهدی (۱۳۹۱). گونه‌شناسی گفتمان‌های موسیقی رپ ایرانی- فارسی. فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات. 8(3): 91-116.
کوتز، جوزف اف؛ جنیفر، گرت (1398). آنچه که آینده‌پژوهان باور دارند. ترجمه مسعود منزوی. تهران: دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، مرکز انتشارات راهبردی.
کورنیش، ادوارد (1388). آینده‌پژوهی پیشرفته: نگاهی ژرف به اصول، مبانی و روش‌های آینده‌پژوهی. ترجمه سیاوش ملکی‌فر و فرخنده ملکی‌فر. تهران: اندیشکده صنعت و فناوری (آصف).
منتظر قائم، مهدی؛ فغانی، زهره (۱۳۸۷). تحلیل دریافت جوانان تحصیلکرده تهرانی از فیلم‏های علمی-تخیلی. مطالعات فرهنگی و ارتباطات. 4(3): ۱۳۳-۱۶۲.
هوارت، دیوید (۱۳۷۹). نظریه گفتمان. ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، در مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی، به‌اهتمام محمدرضا تاجیک، تهران: فرهنگ گفنمان.
یورگنسن، ماریان؛ فیلیپس، لوئیز (۱۳۸۹). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار