تحلیل شاخص های تاب آوری شهری در برابر مخاطره سیل با رویکرد آینده پژوهی (مورد مطالعه: شهر خرم آباد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

2 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

3 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

4 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

5 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

هدف: مطالعه آینده در حال حاضر، بیش از هر زمان دیگری برای کشورها در جهت دستیابی به تاب­ آوری و برنامه کاهش ریسک یا بهبود تاب‌آوری ضروری است. هدف اصلی این مطالعه، تحلیل شاخص­های تاب‌آوری شهر خرم­آباد در برابر مخاطره سیل با رویکرد آینده ­پژوهی است.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق؛ شامل خبرگان آشنا به مسائل شهری در سطح شهر خرم­ آباد است. حجم نمونه به روش نمونه‌گیری گلوله برفی، 44 نفر بدست ‌آمده است و برای تجزیه ‌و تحلیل داده‌های این تحقیق، از نرم‌افزار میک مک استفاده شده است.
یافته ­ها: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که متغیرهای جمعیت مستقل، زیرساخت­ های در معرض خطر، پتانسیل دسترسی یا تخلیه، ثبات و پایداری جمعیت و رونق ساخت ‌و ساز، بالاترین رتبه‌های تأثیرگذاری و متغیرهای نسبت تغییر پوشش زمین شهری، زیرساخت­ها، دسترسی به حمل­ و نقل، ظرفیت ارتباطی و برابری امکانات آموزشی، بالاترین رتبه‌های تأثیرپذیری کلی را دارند. در خصوص ابعاد شش‌گانه تحقیق نیز رتبه‌های تأثیرگذاری به ترتیب به ابعاد کالبدی، نهادی، اجتماعی، اقتصادی، محیطی و سرمایه اجتماعی تعلق دارد. در حالت کلی، از میان ۳7 متغیر بررسی‌ شده این پژوهش، 9 متغیر جمعیت مستقل، استحکام ابنیه، قدمت ابنیه، مالکیت ابنیه، ظرفیت مراقبت­های پزشکی، زیرساخت اینترنت، حکمروایی مطلوب، پتانسیل دسترسی و تخلیه و زیرساخت‌های در معرض خطر به‌عنوان متغیرهای کلیدی مؤثر بر تاب‌آوری شهری انتخاب شده‌اند.
نتیجه ­گیری: هرگونه برنامه‌ریزی برای تاب‌آوری شهر خرم­آباد باید نقش کلیدی عوامل نامبرده را مورد توجه قرار دهد. این متغیرها در افزایش تاب‌آوری شهر خرم­آباد، دارای قدرت نفوذ بالا و وابستگی پایینی هستند و اولویت اول در تاب­آور نمودن شهر خرم­آباد به ‌حساب می‌آیند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of Urban Resilience Indicators against Flood Risk with a Futuristic Approach (A Case Study of Khorramabad)

نویسندگان [English]

  • Yaghob Abdali 1
  • Hossein Hataminejad 2
  • Saeed Zanganeh Shahraki 3
  • Ahmad Pourahmad 4
  • Mohammad Salmani 5
1 Ph.D. Researcher, Geography and Urban Planning, University of Tehran, Iran
2 Associate Professor of Geography and Urban Planning, University of Tehran, Iran
3 Assistant Professor of Geography and Urban Planning, University of Tehran, Iran
4 Professor of Geography and Urban Planning, University of Tehran, Iran
5 Associate Professor of Geography and Rural Planning, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

Purpose: Futures Studies is now more urgent than ever for countries to achieve resilience and reduce risk and improve resilience programs. The main purpose of this study is to analyze the resilience indices of Khorramabad against flood risk with a futuristic approach.
Method: The present study is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of nature and method. The statistical population of the research includes experts familiar with urban issues in the city of Khorramabad. The sample size was obtained by snowball sampling method of 44 people and MICMAC software was used to analyze the data of this research.
Findings: Research findings show that the variables of independent population, at-risk infrastructure, access / evacuation potential, population stability and construction boom have the highest overall impact ratings. Also, the variables of urban land cover change ratio, infrastructure, access to transportation, communication capacity and equality of educational facilities have the highest overall impact ratings. Regarding the six dimensions of research, the rankings of influence belong to the physical, institutional, social, economic, environmental and social capital dimensions, respectively. Generally, among 37 investigated variables in this research, 9 variables such as independent population, building strength, building age, building ownership, medical care capacity, internet infrastructure, good governance, access / evacuation potential and also endangered infrastructure were selected as effective and key variables in urban or city resistance.
Conclusion: Every planning for Khorramabad city resistance must has main role for mentioned factors. Mentioned variables have high dominance power in Khorramabad city resistance increasing and their correlation is low and also they are first priority in Khorramabad city resistance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Resilience
  • Flood Risk
  • Futuristic Approach
  • MICMAC Software
  • Khorramabad City

مراجع

افضلی، مرضیه؛ ابدالی، یعقوب و حیدری، اصغر (1399). تحلیل کالبدی – فضایی شهر خرم‌آباد با استفاده از شاخص‌های رشد هوشمند شهری. فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 11(43): 35-50.
پاشازاده، اصغر و یزدانی، محمدحسن (1399). شناسایی پیشران‌های کلیدی در تاب­آوری شهر اردبیل. فصلنامه جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)، 10 (2): 129-111.
پورقربان، شیوا؛ پوراحمد، احمد؛ دربان آستانه، علیرضا و زنگنه شهرکی، سعید (1399). شناسایی شاخص‌های استراتژی توسعه شهری در جهت تاب‌آوری و توانمندسازی جزیره کیش در افق 1417. فصلنامه آینده­پژوهی ایران، 5(8): 217-189.
رحیمی، حانیه (1399). بررسی میزان تاب­آوری شهر خرم­آباد در برابر مخاطرات محیطی با تأکید بر سیل. پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته برنامه­ریزی شهری، استاد راهنما: محمود جمعه­پور، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
زالی، نادر و منصوری بیرجندی، سارا (1394). تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه حمل‌ونقل پایدار در افق 1404 کلان‌شهر تهران (روش تحلیل ساختاری). فصلنامه برنامه­ریزی آمایش فضا،  19 (2): 31-1.
سلمانی، محمد؛ کاظمی ثانی عطاالله، نسرین؛ بدری، سید علی و مطوف، شریف (1395). شناسایی و تحلیل تأثیر متغیرها و شاخص­های تاب­آوری: شواهدی از شمال و شمال شرقی تهران. فصلنامه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 3 (2): 22-1.
غلامی، حمیده؛ پناهی، علی و احمدزاده، حسن (1399). آینده‌پژوهی تاب‌آوری سکونتگاه‌های شهری در برابر مخاطرات محیطی با تأکید بر پاندمی کرونا (مطالعه موردی: شهر تبریز). فصلنامه جغرافیا و مخاطرات محیطی، 9 (36): 199-179.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار