احصاء شاخص‌های ارزیابی مدل‌های دیدبانی و امتیازدهی آن‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مرکز علم و فناوری رصد و آینده پژوهی دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران ،ایران

2 استادیار آینده‌پژوهی دانشگاه جامع امام حسین (ع) ، تهران ، ایران

3 استادیار آینده‌پژوهی دانشگاه جامع امام حسین(ع).تهران،ایران

چکیده

هدف: دیدبانی یکی از ارکان مهم آینده‌پژوهی و مقدمه پروژه‌ها و پژوهش‌های این حوزه است. اگر آینده‌پژوهی به یک ساختمان تشبیه شود، دیدبانی صحیح همچون پی‌ای محکم و قابل اتکا برای آن خواهد بود. در موضوع دیدبانی پژوهشگران مختلف مدل‌های متعددی را ارائه کرده‌اند. این مدل‌ها بر اساس شرایط و ویژگی‌های پیرامونی هر پژوهش ارائه شده و با یکدیگر متفاوت هستند. هدف اصلی پژوهش حاضر احصاء شاخص‌های ارزیابی مدل‌های دیدبانی و شناسایی ویژگی‌ها و نقاط قوت و ضعف 36 مدل از مدل‌های دیدبانی موجود با تمرکز بر مدل‌ها دیدبانی ارائه شده در ده سال اخیر و مدل‌های رایج در گذشته بر اساس شاخص‌های مذکور است و در راستای آن اهداف دیگری چون تعیین رابطه امتیازدهی به مدل‌های دیدبانی نیز دنبال شد.
روش: این پژوهش از منظر هدف کاربردی بوده و در زمره پژوهش‌های ترکیبی قلمداد می‌شود و در آن از روش‌های مطالعات کتابخانه‌ای، پنل خبرگان و پرسش‌نامه استفاده شده است.
یافته‌ها: در این پژوهش 36 مدل از میان مدل‌‌های موجود دیدبانی استخراج و تشریح و دوازده شاخص نهایی بر مبنای نظر خبرگان به منظور ارزیابی آن‌ها مشخص شده است. همچنین شاخص‌های مذکور بر مبنای اهمیت آن‌ها توسط خبرگان وزن‌دهی شده و رابطه‌ای به منظور امتیازدهی به مدل‌های دیدبانی ارائه و در نهایت 36 مدل دیدبانی بر اساس این رابطه امتیازدهی شده‌اند.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد سه مدل دیدبانی مومنی‌زاهد، ساکالیدیس و همکاران و کالز بیشترین امتیازات را کسب کردند. همچنین بر اساس شاخص‌های ارزیابی نهایی، مدل‌های دیدبانی‌ای که در هر یک از آن‌ها دارای نقاط قوت بیشتری بودند معرفی شدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Statistics of evaluation indicators of observation models and their scoring

نویسندگان [English]

  • Ali Esmaeilpour 1
  • Mohammad reza Arab bafrani 2
  • Mehrdad Moemeni Zahed 3
  • Mohammadreza Mohammadkhani 3
1 PhD candidate of Futures Studies of Hazrat Waliasr Research Institute, Imam Hossein University
2 Assistant Professor of Futures Studies, Imam Hossein University
3 Assistant Professor of Futures Studies. Imam Hossein University
چکیده [English]

Purpose: Observation is one of the important pillars of futures studies and the introduction of projects and researches. If it likened to a building, correct observation will be like a solid and reliable foundation for it. Different researchers have presented several observation models. These models are presented based on the surrounding conditions and characteristics of each research and are different from each other.The main purpose of the current research is to calculate the evaluation indicators of observation models and to identify the characteristics, strengths and weaknesses of 36 existing models, focusing on last ten years and common models in the past based on the aforementioned indicators, and, other goals Like determining the scoring relationship, observation models were also followed.
Method: This research is practical from the point of view of the goal and is considered as mixed research and it uses the methods of library studies, expert panel and questionnaire.
Findings: In this research, 36 models were extracted and explained from among the existing observation models, and twelve final indicators were determined based on the opinion of experts in order to evaluate them. The mentioned indicators were weighted based on their importance by experts and a relationship was presented to score the observation models and finally 36 observation models were scored based on it.
Conclusion: The results show that the three observation models of Momenizahed, Sakalidis and Cuhls got the most points. Based on the final evaluation indicators, observation models were introduced that had more strengths in each of them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Futures studies
  • observation
  • environmental scanning
  • horizon scanning
  • monitoring
احمدی، میثم (1398)، ارائه مدل رصد و دیدبانی کارآمد برای قرارگاه مهندسی و بازسازی خاتم الانبیاء، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته تحول و تعالی گرایش برنامه‌ریزی ماموریتی، دانشکده مدیریت و برنامه‌ریزی راهبردی، دانشگاه جامع امام حسین (ع).
 اسلاتر، ریچارد و همکاران (1390)، نواندیشی برای هزاره نوین، مترجمان: عقیل ملکی‌فر، سید احمد ابراهیمی، وحید وحیدی‌مطلق، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی استراتژیک، انتشارات مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
 بل، وندل (1396)، مبانی آینده‌پژوهی؛ تاریخچه، اهداف و دانش، چاپ دوم، ترجمه تقوی، م و محقق، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
پدرام، عبدالرحیم (1393). آینده‌پژوهی در یک نگاه، تهران: سازمان تحقیقات مطالعات راهبردی ناجا.
 حاجیانی، ابراهیم (1403)، هشداردهی: طراحی و اجرای نظام جامع هشدار به‌هنگام (طراحی نظام هشدار به‌هنگام: شناسائی علایم، رصد و دیدبانی برای مواجهه فعالانه با مخاطرات و تهدیدات) روش‌ها، فرایند و ساختار سازمانی سامانه هشدار به‌هنگام، تهران، انتشارات دانشگاه جامع امام حسین (ع).
خطیبی، علیرضا (1398)، طراحی نظام ملی هشدار راهبردی فناوری اطلاعات در حوزه داده، رساله کارشناسی ارشد رشته مدیریت-مدیریت صنعتی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت.
 دماری، بهزاد؛ حیدری، علیرضا؛ رشیدیان، آرش؛ وثوق‌مقدم، عباس؛ خسروی، اردشیر و عالیخانی، سیامک (1399)، طراحی نظام دیده بانی سلامت جمهوری اسلامی ایران، مجله پایش، سال نوزده، شماره 5، پیاپی 93، 499-509.
صادقی، امیر؛ پدرام، عبدالرحیم و فلاح‌شیخلری، علی (1398)، کاربست هوشمندی در آینده‌پژوهی به منظور دستیابی به فرایندهای «دیدبانی هوشمند راهبردی»، فصلنامه راهبرد، پیاپی 93، 5-32.
 صحرایی، مهدی؛ ولوی، محمدرضا؛ بیات، بهرام و ترقی، عبدالرضا (1399)، ارائه مدل بومی رصد، پایش و هشداردهی سایبری بر اساس چرخه اودا، نشریه امنیت ملی، پیاپی 37، 499-537.
طالبیان، حامد؛ مولایی، محمدمهدی و قراری، فریما (1395)، «پویش محیط به منظور شناسایی مسائل و عدم‌قطعیت‌های کلیدی»، همایش بین‌المللی مدیریت نوین در افق 1404، تهران، پژوهشکده دولت اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق.
طباییان، کمال؛ پلویی، کیوان؛ مقدم‌پور، جابر و همتی، زهره (1394)، آینده‌پژوهی؛ ابزاری برای سیاست‌گذاری، دومین کنفرانس بی‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت و مهندسی صنایع، 27 اسفند، تهران.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (بی‌تا)، واژه‌های مصوب: /http://www.persianacademy.ir/fa/word
کیقبادی، مرضیه و ملکی‌فر، فرخنده (1393)، «دانشنامه بزرگ روش‌های آینده‌پژوهی»، نویسنده: جروم سی گلن و تئودور جی گوردون، تهران، انتشارات تیسا.
مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی (1388)، «دیدبانی؛ مفاهیم، روش‌ها، پایگاه‌ها»، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
مرکز نوآوری شاخص پروژه (بی‌تا)، «منظور از دیدبانی چیست؟»، /http://bpshakhespajouh.ac.ir
مقدم‌پور، جابر (1397)، طراحی مدل فرایندی دیدبانی فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، رساله دکتری رشته آینده‌پژوهی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره).
 مقدم‌پور، جابر؛ درویشی‌سه‌تلانی، فرهاد؛ قاسمی، حاکم و کشاورزترک، عین‌الله (1397)، ارائه چهارچوب ریخت‏‌شناسانه دیده بانی فرهنگی با کاربست مفاهیم آینده‏‌پژوهی، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، پیاپی27، 7-45.
مولایی، محمدمهدی؛ طالبیان، حامد و مولایی، زینب (1394)، ارائه چهارچوب دسته‌بندی موضوعی برای دیدبانی ملی و پویش محیط کلان ایران، اولین کنفرانس ملی علوم مدیریت نوین و برنامه‌ریزی پایدار ایران، تهران، مؤسسه آموزشی عالی مهر اروند.
مومنی‌زاهد، مهرداد (1398)، طراحی سامانه دیدبانی راهبردی (مطالعه موردی: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)، رساله دکتری، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی.
میرشاه ولایتی، فرزانه و نظری‌زاده، فرهاد (1390)، پویش محیطی: دیدبانی و رصد محیط بیرون سازمان، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری‌های دفاعی.
نظامی‌پور، قدیر؛ طباییان، سیدکمال؛ الهی، سیدمجید؛ ناظمی، امیر و میرشاه‌ولایتی، فرزانه (1395)، معرفی معیارهای دیدبانی فناوری به عنوان ابزار آینده پژوهی، فصلنامه راهبرد دفاعی، پیاپی53، 137.
نظری‌زاده، فرهاد؛ میرشاه ولایتی، فرزانه و فولادی، قاسم (1391)، بررسی چهارچوب و فرایند دیدبانی فناوری، دومین کنفرانس بین‌المللی و ششمین کنفرانس ملی مدیریت فناوری، تهران، انجمن مدیریت فناوری ایران.
همتی‌عفیف، علی؛ قربانی، محمدحسین؛ محمودی، احمد و کشاورزترک، عین‌الله (1399)، تدوین مدل ارتباطی تأثیرات تصویر پردازی جمعی و دیده بانی بر توسعه ورزش نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مدیریت منابع در نیروی انتظامی، پیاپی30، 1-24.
ولوی، محمدرضا و نیک‌نفس، علی (1400)، مدل بلوغ نظام رصد و پایش و هشدار دهی سایبری جمهوری اسلامی ایران، نشریه امنیت ملی، پیاپی40، 155-182.